Narodowe Centrum Nauki, MINIATURA 7, „Występowanie zakażeń gammaherpes wirusowych u przeżuwaczy nieudomowionych” 08.08.2023 – 07.08.2024
Kierownik projektu: dr Wojciech Socha
Środki finansowe: 47 014,00 zł
Opis projektu: Celem planowanych badań jest identyfikacja i charakterystyka gammaherpeswirusów występujących u zwierząt nieudomowionych w Polsce. Najlepiej opisanymi przedstawicielami tej grupy są wirusy złośliwej gorączki nieżytowej bydła (Malignant catarrhal fever – MCF) znanej też jako głowica bydła. Występowanie przypadków głowicy związane jest głównie z kontaktem pomiędzy osobnikami z gatunków wrażliwych na zachorowania a zwierzętami, u których dochodzi do bezobjawowego zakażenia trwałego (latentnego) i które uznawane są za rezerwuar. Wirusy MCF rozprzestrzeniają się podczas bezpośredniego kontaktu drogą kropelkową wraz z wydzieliną z nosa, oczu lub w sposób pośredni, poprzez zanieczyszczone środowisko (np. pastwiska). Czynnikami etiologicznym MCF są wirusy z podrodziny Gammaherpesvirinae, charakteryzujące się zdolnością do zakażenia komórek limfoidalnych gospodarza. Zidentyfikowano co najmniej 6 wirusów (MCFV) zdolnych do wywoływania MCF. Szczególne znaczenie gospodarcze odgrywają dwa wirusy z rodzaju Macavirus: Ovine Herpesvirus 2 (OvHV-2) oraz Alcelaphine Herpesvirus 1 (AlHV-1). Dla pierwszego z nich podstawowym gatunkiem rezerwuarowym są owce domowe (Ovis aries), dla drugiego antylopy gnu pręgowane (Connochaetes taurinus) oraz gnu brunatne (Connochaetes gnou). Zarówno w przypadku AlHV-1 jak i OvHV-2 do zakażenia trwałego dochodzi zazwyczaj śródmacicznie lub okołoporodowo, w rzadkich przypadkach w pierwszych miesiącach życia. Zakażenia kliniczne, z wysoką śmiertelnością (>90%) występują u przedstawicieli rodzin Bovidae, Cervidae i Giraffidae. Doświadczenia z innych krajów wskazują na zagrożenie jakie może stanowić transmisja wirusów OvHV-2 oraz AlHV-1 na gatunki wrażliwe. Szczególnie istotnym rezerwuarem są owce, które przebywając na pastwiskach mogą wchodzić w bezpośredni kontakt zarówno z innymi zwierzętami hodowlanymi jak i z wolno żyjącymi przeżuwaczami. Przykładowo w USA w 2003 roku, transmisja OvHV-2 z zakażonych owiec doprowadziła do upadku ponad 800 bizonów (50% śmiertelności) w stadzie w przeciągu kilku miesięcy od kontaktu. Pośrednie dowody na transmisję wirusa na wolnożyjące przeżuwacze dostarczyły badania prowadzone w Niemczech, w których zaobserwowano wysoką seroprewalencję u danieli z regionów, w których odsetek owiec zakażonych OvHV-2 był szczególnie wysoki. W Polsce, skala rozprzestrzenienia zakażeń MCFV pozostaje nieznana. Jedyne dotąd badania przeprowadzone na małą skalę potwierdziły obecność OvHV-2 w dwóch stadach owiec w Wielkopolsce. Wraz ze zmianami środowiska związanymi z antropopresją, globalizacją, czy zmianami klimatu rośnie ryzyko transmisji gammaherpeswirusów. Jednym ze specyficznych środowisk, gdzie transmisję taką można obserwować są ogrody zoologiczne, w których obok siebie mogą przebywać gatunki rezerwuarowe i wrażliwe na zakażenie. Wiele z nich to zwierzęta egzotyczne, które w warunkach naturalnych nie miałyby kontaktu, jak również gatunki chronione, takie jak żubry, z których wiele wymarło już w stanie wolnym. Przykładowo, w 2011 roku w ZOO w Rzymie doszło do zachorowań na MCF wywołanych transmisją OvHV-2 od owiec i muflonów z wysoką śmiertelnością u bantengów, jeleni sika, tarów himalajskich i kobów nilowych. Można przypuszczać, że ryzyko zakażeń MCFV u wolnożyjących przeżuwaczy takich jak jeleniowate oraz żubry, gatunek szczególnie wrażliwy na MCF, w Polsce rośnie. Wśród wolnożyjących przeżuwaczy mogą występować również inne, w tym dotąd nieznane gammaherpeswirusy, specyficzne dla danych gatunków zwierząt o nieznanej patogenności.