Napromienianie żywności wywołuje wiele kontrowersji i obaw. Wiażą się one jednak z powszechnym lękiem przed wszystkim, co zwiazane jest z promieniotwórczością oraz brakiem dostępu do rzetelnych informacji dotyczących tej metody utrwalania produktów spożywczych.

Dlaczego żywność jest napromieniana?

Żywność jest napromieniana w celu poprawy jej stanu higienicznego i ograniczenia rozkładu. Promieniowanie jonizujące niszczy owady, pasożyty, grzyby i bakterie, które są przyczyną wielu chorób ludzi i rozkładu produktów żywnościowych. Tak konserwowana żywność może przez dłuższy czas zachować pełną przydatność do spożycia.

Czy żywność napromieniona ma wciąż wartość odżywczą?

Tak, napromieniona żywność jest zdrowa i zachowuje swe własciwości odżywcze. Wszystkie inne znane metody konserwacji środków spożywczych, a nawet samo ich przechowywanie powodują zmniejszenie zawartości niektórych substancji odżywczych (witaminy). Przy stosowaniu niskich dawek promieniowania straty te są tak nieznaczne, że niemożliwe jest nawet ich określenie. Przy stosowaniu wyższych dawek straty są mniejsze lub porównywalne z tymi, jakie powstają podczas stosowania gotowania i mrożenia.

Czy napromienianie czyni żywność radiaktywną?

Nie, ponieważ energia stosowana podczas napromieniania żywności jest zbyt mała, aby wywołać radioaktywność wzbudzoną. Co więcej, środki spożywcze podczas procesu utrwalania radiacyjnego nigdy nie są w bezpośrednim kontakcie z promieniotwórczymi radionuklidami wykorzystywanymi jako źródła promieniowania g.

Czy napromienianie niszczy wszystkie bakterie, czyniąc produkt sterylnym?

Nie, przy dawkach zwykle stosowanych w procesie napromieniania. Także i w tym przypadku konsument musi odpowiednio przechowywać i przygotowywać żywność przed jej spożyciem. Częstym zarzutem jest to, że napromienianie nie niszczy Clostridium botulinum, bakterii wytwarzającej toksynę botulinową. Badania wykazują jednak, że bakterie saprofityczne, które przeżyją zabieg utrwalania radiacyjnego, spowodują rozkład produktów spożywczych zanim bakterie Cl. botulinum wytworzą toksynę.

Czy napromienianie powoduje zmiany chemiczne w żywności i czy pod jego wpływem wytwarzane są substancje unikatowe dla tego procesu?

Każdy proces konserwacji powoduje zmiany chemiczne w żywności. Zmiany wywołane napromienianiem są jednak tak znikome, że mogą być wykryte jedynie za pomocą bardzo czułych urządzeń laboratoryjnych. Na podstawie szeroko zakrojonych badań można stwierdzić, że napromieniona żywność nie zwiększa ryzyka narażenia na szkodliwe substancje chemiczne w stopniu większym niż inne konwencjonalne metody utrwalania produktów spożywczych.

Czy spożywanie napromienionej żywności niesie ze sobą zagrożenie dla zdrowia?

Jak chyba żadna inna metoda konserwacji żywności napromienianie zostało objęte badaniami nad bezpieczeństwem spożywania tak utrwalanych środków spożywczych. Na ich podstawie orzeczono, że napromieniona żywność jest w pełni bezpieczna i jej spożywanie nie niesie ze sobą żadnych zagrożeń dla zdrowia ludzi. Co więcej, stosowanie tej technologii zalecane jest przez agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Czy wzrasta ryzyko ekspozycji na radiację w przypadku zamieszkiwania w pobliżu zakładów napromieniowujących żywność?

Nie, bowiem funkcjonowanie zakładów napromieniowujących żywność objęte jest ogromna gamą środków bezpieczeństwa wewnętrznego i kontrolowane przez odpowiednie organy i instytucje nadzorujące.

Do jakich innych celów wykorzystywane jest napromienianie?

Napromienianie wykorzystywane jest między innymi do sterylizacji sprzętu medycznego, niszczenia bakterii obecnych w kosmetykach, oczyszczania wełny, utwardzania opon oraz prześwietlania bagażu na lotniskach.

Czy napromieniona żywność jest dostępna w handlu?

Tak, chociaż w ograniczonym zakresie. Na świecie ponad 40 państw zezwala na utrwalanie radiacyjne wybranych artykułów spożywczych. Przepisy regulujące obrót takimi produktami są jednak bardzo zróżnicowane i wymagają przyszłego ujednolicenia. Wydaje się jednak, że wobec ograniczania lub zakazu stosowania fumigantów dostęp do żywności utrwalonej radiacyjnie będzie coraz powszechniejszy.

Jak można rozpoznać napromienioną żywność, która jest w sprzedaży?

Żywność napromieniona posiada zwykle na etykiecie znak graficzny określany jako radura  oraz informację słowną "napromienione".

Szeroka edukacja, ustalone w zakładach napromieniania rygory procesu technologicznego oraz upowszechnienie wiarygodnych metod identyfikacji utrwalonych radiacyjnie artykułów spożywczych mogą sprawić, że ludzie nie będą stawiać znaku równości między żywnością radioaktywną i konserwowaną promieniowaniem jonizującym.


Wykonał Jarosław Rachubik